Fdzfgy

	; Sorbiske språk;
; Klassifisering:;	; Indoeuropeisk; Slavisk; Vestslavisk; Sorbisk; ; ; ;
; Skriftsystem:;	; Det latinske alfabetet;

Utbreiinga av sorbisk i Tyskland.

Sorbiske språk (historisk også vendisk, vendiske språk) er to språk, oversorbisk og nedersorbisk, som høyrer til dei vestslaviske språka.

I grenseområdet mellom dei to er det mange overgangsdialektar.

Innhaldsliste

1 Sorbisk språkhistorie

2 Grammatikk
- 2.1 Språksamanlikning
- 2.2 Skilnader mellom dei to skriftspråka
  - 2.2.1 Skilnader i lydverket
    - 2.2.1.1 For konsonantane
    - 2.2.1.2 Ved vokalar
  - 2.2.2 Skilnader i deklinasjonen
    - 2.2.2.1 Ulike genus
  - 2.2.3 Skilnader i konjugasjonen
  - 2.2.4 Skilnader i ordforråd

3 Likskapar
- 3.1 Lydlege likskaper
  - 3.1.1 Konsonantparallellar
  - 3.1.2 Vokalparallellar
- 3.2 Grammatiske likskapar

4 Litteratur

5 Bakgrunnsstoff

Sorbisk språkhistorie |

Tospråkleg tittelblad på den første oversorbiske bibelen

Grammatikk |

Sorbisk har sju kasus:

Nominativ

Genitiv

Dativ

Akkusativ

Instrumentalis

Lokativ

Vokativ

Kasus	nan Vater		štom Baum	bom Baum	wokno Fenster
	Oversorb.	Nedersorb.	Oversorb.	Nedersorb.	Oversorb.	Nedersorb.
Nom.	nan	nan	štom	bom	wokno	wokno
Gen.	nana	nana	štoma	boma	wokna	wokna
Dat.	nanej	nanoju	štomej	bomoju	woknu	woknoju, woknu
Akk.	nana	nana	štom	bom	wokno	wokno
Instr.	z nanom	z nanom	ze štomom	z bomom	z woknom	z woknom
Lok.	wo nanje	wó nanje	na štomje	na bomje	na woknje	na woknje
Vok.	nano	-	štomo	-	-	-

Kasus	ramjo Schulter	ramje Schulter, Achsel	žona Frau	žeńska Frau, Weib	ruka Hand
	Oversorb.	Nedersorb.	Oversorb.	Nedersorb.	Oversorb.	Nedersorb.
Nom.	ramjo	ramje	žona	žeńska	ruka
Gen.	ramjenja	ramjenja	žony	žeńskeje	ruki
Dat.	ramjenju	ramjenjeju, ramjenju	žonje	žeńskej	ruce
Akk.	ramjo	ramje	žonu	žeńsku	ruku
Instr.	z ramjenjom	z ramjenim	ze žonu	ze žeńskeju	z ruku
Lok.	wo ramjenju	wó ramjenju	wo žonje	wó žeńskej	w ruce

Vokativ finst i nedersorbisk berre i faste uttrykk.

Sorbisk har ikkje berre Singularis og Pluralis, men også Dualis (=total).

Singularis: ruka („Hand“)

Dualis: ruce („To hender“)

Pluralis: ruki („Fleire enn to hender“)

Språksamanlikning |

Norsk	Tsjekkisk	Oversorbisk	Nedersorbisk	Polsk	Polabisk
menneske	člověk	čłowjek	cłowjek	człowiek	clawak
kveld	večer	wječor	wjacor	wieczór	wicer
bror	bratr	bratr	bratš	brat	brot
dag	den	dźeń	źeń	dzień	dan
hand	ruka	ruka	ruka	ręka	ręka
haust	podzim	nazyma	nazyma	jesień	prenja zaima
snø	sníh	sněh	sněg	śnieg	sneg
somar	léto	lěćo	lěśe	lato	ljutü
syster	sestra	sotra	sotša	siostra	sestra
fisk	ryba	ryba	ryba	ryba	raibo
fyr	oheň	woheń	wogeń	ogień	widin
vatn	voda	woda	wóda	woda	wôda
vind	vítr	wětr	wětš	wiatr	wjôter
vinter	zima	zyma	zyma	zima	zaima

Skilnader mellom dei to skriftspråka |

Skilnader i lydverket |

For konsonantane |

Oversorb.
b	c	č	d	dź	f	g	h	ch	j	k	ł	m	n	ń	p	(q)	r	ř	s	š	t	ć	(v)	w	(x)	z	ž

Nedersorb.
b	c	č	ć	d	f	g	h	ch	j	k	ł	m	n	ń	p	(q)	r	ŕ	s	š	ś	t	(v)	w	(x)	z	ž	ź

Oversorb.	Nedersorb.	Døme	Tyding	Merknader
h	g	hora – góra	fjell	g > h
		hołb (hjelp·info) – gołub	due
		hordy – gjardy	stolt
		hród (hjelp·info) – grod	borg
		kniha – knigły	bok
		hody – gódy	jul
č	c	čas – cas	tid	č > c
		čorny – carny	sort
		čert – cart	djevel
		česć – cesć	vørdnad
		ličba – licba	tal
		pčołka – pcołka	bie
š	s	štyri – styri	fire	š > s i nedersorbisk
		štwórć – stwjerś	firedel
		štwórtka – stwórtka	fire
		štwórtk – stwórtk	torsdag
ć	ś	ćeńki – śańki	tynn, smal	ć > ś i nedersorbisk bortsett frå etter frikativar
		bić – biś	å slå
		hić – hyś	å gå
		puć – puś	veg
		ćah – śěg	tog
		ćahnyć – śěgnuś	å dra
		ćahać – śěgaś	å dra
		ćim – śim	desto
		ćichi – śichy	stille, rolig
		aber: hósć – gósć	gjest
dź	ź	dźeń – źeń	dag	dź > ź i nedersorbisk bortsett frå etter frikativar
		dźesać – źaseś	ti
		hdźe – źo	kor
		hdźež (hjelp·info) – źož	kor (rel.)
		dźowka – źowka	datter
		dźiwy – źiwy	vill
		dźěło – źěło	arbeid
		dźak – źěk	takk
		hózdź – gózdź	spikar
kr, pr, tr	kš, pš, tš	krasny – kšasny	vidunderleg	r > š bak ustemde konsonantar etter a, o, u i nedersorbisk
		prawy – pšawy	rett, riktig
		prosba – pšosba	ynskjemål
		prec – pšec	bort
		bratr – bratš	bror
		sotra – sotša	syster
		wutroba – wutšoba	hjarte
		trawa – tšawa	grass
		jutry – jatšy	påske
		wótry – wótšy	skarp
ń	j, '	dóńć – dojś	å kome til stades	ń i oversorbisk
		nadeńć – nadejś	å finne fram
		přeńć – pśejś	å krysse over
		přińć – pśiś	å kome
		rozeńć – rozejś	å gå kvar sin veg
		woteńć – wótejś	å gå bort
		wuńć – wujś	å gå ut
		njeńdu – njejdu	dei går ikkje

Ved vokalar |

Monoftongar i oversorbisk
	vorne	midtre	hinten
	oral	midtre	oral
lukka	i [i]	y [ɨ]	u [u]
lukka	i [i]	y [ɨ]	ó [ʊ]
halvopen	e [ɛ]		o [ɔ]
open		a [a]

Monoftongar i nedersorbisk
	vorne	midtre	hinten
	oral	midtre	oral
lukka	i [i]	y [ɨ]	u [u]
halvopen	e [ɛ]	ó [ɨ,ɛ,ʊ]¹	o [ɔ]
open		a [a]

¹ Dei første to variantane er skriftspråkleg. I dialektane finst også [ɔ].

Diftong i begge språka
ě [iə]

Oversorb.	Nedersorb.	Døme	Tyding	Merknader
'a	ě, e	mjaso – měso	Fleisch	aus Ursl. ę
		dźak – źěk	Dank
		časty – cesty	häufig
		hladać – glědaś	sehen, schauen, blicken
		dźesać – źaseś	zehn
		rjad – rěd	Reihe
		rjany – rědny	schön
		swjatki – swětki	Pfingsten
'e	'a	mjeza – mjaza	Rain	'e>'a
		čert – cart	Teufel
		jedyn – jaden	ein
		dźesać – źaseś	zehn
		njesć – njasć	tragen
		pjec – pjac	backen; braten
		wjeselo – wjasele	Freude
		wjes – wjas	Dorf
		wječor – wjacor	Abend
e	o	hdźe – źo	wo	e>o i Nedersorbisk
		-će – -śo, -ćo	(Ending i 3. person plural)
		ćeta – śota	Tante
		wčera – cora	gestern
i	y	hić – hyś	gehen	nedersorbisk runding av i til y bak ž, š, h og c
		wužiwar – wužywaŕ	Benutzer, Anwender
		wužiwać – wužywaś	benutzen, anwenden
		žiwy – žywy	lebend(ig)
		činić – cyniś	machen, tun
		šija – šyja	Hals
		šiška – šyška	Zapfen
o	'a	pos – pjas	Hund	frå oppr. ь (jfr.: Polsk: ie in pies)
o	e	susod (hjelp·info) – sused	Nachbar	e>o i Oversorbisk
		so – se	sich
		won – wen	hinaus
y	e, ě	cyły – ceły	ganz, gesamt, völlig	e/ě > y i Oversorbisk etter c, s, d
		cyłosć – cełosć	Ganzheit, Gesamtheit
		dyrbjeć – derbiś, derbjeś	müssen, sollen
		cypy – cepy	Dreschflegel
		cyn – cen	Zinn
		cyrkej – cerkwja	Kirche
		dyrić – deriś	Schlag/Stoß versetzen
		syć – seś	Netz
		symjo – semje	Samen
oł	łu	tołsty – tłusty	dick, stark	frå ьl og ъl etter hard Dental
		dołhi – dłujki	lang
		dołh – dług	Schuld
		stołp – słup	Säule
or	ar (jar nach g/k)	hordy – gjardy	stolz	av oppr. ъr
		horbaty – gjarbaty	bucklig
		horb – gjarba	Buckel
		hordło – gjardło	Kropf; Kehle
		hornc – gjarnc	Topf
or	ar	čorny – carny	schwarz	av oppr. ьr foran ikkjepalataliserte konsonantar, elles er (in: smjerć – smjerś „Tod“)

Skilnader i deklinasjonen |

Oversorb. 7 kasus – Nedersorb. 6 kasus

Skilnader i kasusreksjon

Oversorb.	Nedersorb.	Tyding
mam dweju bratrow, dwaj konjej	mam dweju bratšowu, kónjowu	„ich habe zwei Brüder/Pferde“
mam třoch bratrow, tři konje	mam tśoch bratšow, tśich kónjow/kóni	„ich habe drei Brüder/Pferde“
mam bratrow, konje	mam bratšy/bratšow, kónje	„ich habe Brüder/Pferde“

Ulike genus |

Oversorb.	Nedersorb.	Tyding	Kommentar
huso (n)	gus (f)	Gans	f = Femininum m = Maskulinum n = Neutrum
swinjo (n)	swinja (f)	Schwein
jězor (m)	jazoro (n), jazor (m)	See
karp (m)	karpa (f)	Karpfen

Skilnader i konjugasjonen |

Oversorb.	Nedersorb.	Kommentar
Bevart Aorist, Imperfekt	I skriftspråket
a-, i-, e-Konjugasjon	o-, a-, i-, j-Konjugasjon¹
Verben wie pisać nach der a-Konjugasjon (1. und 2. Person Singular Präsens Indikativ Aktiv: pisam, pisaš)	Verben wie pisaś nach der o-Konjugasjon (1. und 2. Person Singular Präsens Indikativ Aktiv: pišom, pišoš)	Die nedersorbiske o-Konjugasjon entspricht der e-Konjugasjon des Oversorbisk, mit Ausnahme der Verlagerung einiger Verben wie pisać.

¹Dei perfektive verb i a- og i-konjugasjonen dannar i dag som regel presensformene sine som o-konjugasjonen.

Skilnader i ordforråd |

Oversorb.	Nedersorb.	Bedeutung	Kommentar
swoboda	lichota	Freiheit
swobodny	lichy	frei
chěža	wjaža	Haus
prajić	groniś	sagen, sprechen	groniś ähnelt Polabischem gornt^[1]
patoržica	gwězdka	Weihnachtsabend, Heiligabend
zo	až	dass
sewjer	pódpołnoc	Norden	Oversorb. = Tsjekk. sever, Nedersorb. jfr. Poln. północ
juh	pódpołdnjo	Süden	Oversorb. = Tsjekk. jih, Nedersorb. jfr. Poln. południe
wuchod	pódzajtšo	Osten
zapad	pódwjacor	Westen
wopica	nałpa	Affe	Oversorb. = Tsjekk. opice, Nedersorb. = Poln. małpa
běrna	kulka	Kartoffel
dyrbjeć	musaś, dejaś	müssen, sollen	Nedersorb. = Tsjekk. muset, Poln. musieć
hač	ako	als (bei Steigerung)
jara	wjelgin	sehr
całta	guska	Brötchen	Oversorb. = Alttschech.^[2] Nedersorb. = Tsjekk. houska
haj	jo	ja	Oversorb. = Slowak. hej Nedersorb. = Tsjekk. jo (dort neben ano)
holca	źowćo	Mädchen	Nedersorb. = Poln. dziewczę, dziewczyna, Tsjekk. děvče, holka
štom	bom	Baum	Nedersorb. aus dem Deutschen: „Baum“/Oversorb. ebenfalls aus dem Deutschen: „Stamm“
porst	palc	Finger	Oversorb. = Tsjekk. prst Nedersorb. = Poln. palc

Likskapar |

Lydlege likskaper |

Konsonantparallellar |

Ursl.	Sorb.	Døme	Tyding	Samanlikning	Kommentar
str	tr/tř – tš/tś	sotra – sotša	Schwester	Polsk: siostra, Tsjekkisch: sestra	Tap av s; svært mange unntak
		tradać – tšadaś	darben, schmachten	Tsjekkisch: strádat
		truhać – tšugaś	hobeln, raspeln	Polsk: strugać Tsjekkisk: struhadlo „Hobel, Raspel“
		truk – tšuk	Schote	Polsk: strąk
		třěcha – tśěcha (stśěcha)	Dach	Tsjekkisch: střecha Polsk: strzecha „Strohdach“
		truna – tšuna	Saite	Tsjekkisch, Polsk: struna
		trup – tšup	Grind, Schorf	Tsjekkisch, Polsk: strup

Vokalparallellar |

Endring	Oversorb.	Nedersorb.	Tyding	Kommentar
e > o	wječor	wjacor	Abend	jfr. Rus.: вечер, Tsjekk.: večer
	čłon	cłonk	Glied, Mitglied	jfr. Rus.: член
	daloko		weit, fern	jfr. Pl.: daleko, Rus.: далеко, Kr.: daleko
	wjesoły	wjasoły	froh, fröhlich, heiter	vg.: Rus.: весёлый, Kr.: veseo, vesela
	pjećory	pěśory	fünffach	jfr.: Rus.: пятеро, Kr.: petero
	pčoła	pcoła	Biene	jfr.: Rus.: пчела, Kr.: pčela
	sotra	sotša	Schwester	jfr.: Rus.: сестра, Kr.: sestra
i > y	zyma	zyma	Winter	jfr. Tsjekk.: zima
	nazyma	nazyma	Herbst
	kazyć	kazyś	verderben	jfr.: Pl.: kazić, Tsjekk.: kaziti, Slvk.: kazit'
ǫ > u	ruka		Arm, Hand	jfr.: Pl.: ręka, Kaschub.: rąka
	wutroba	wutšoba	Herz	jfr.: Pl.: wątroba „Leber“
	mudry		klug	vlg.: Pl.: mądry
	huso	gus	Gans	jfr.: Pl.: gęś
	pucher	puchoŕ	Blase; Harnblase	vlg.: Pl.: pęcherz
	pupk		Nabel	jfr.: Pl.: pępek
	huba	guba	Mund	jfr.: Pl.: gęba
el > ło	žłob		Rinne; Trog	jfr.: Slvk.: žleb (žl’ab), Slov.: žleb, Kr.: žlijeb
el > ło	mloko		Milch	jfr.: Tsjekk.: mleko, Kr.: mlijeko
er > re/rě/rje⁴	drjewo		Holz	jfr.: Kr.: drvo, Pl.: drzewo, Tsch.: dřevo, Slvk.: drevo
ol > ło⁵	złoto		Gold	jfr.: Pl.: złoto; Tsjekk./Slvk.: zlato, Blg.: злато
	słód	słod	Geschmack; Süße; Malz	jfr.: Pl.: słód; Tsjekk./Slvk.: slad, Kr.: slâd
	hłowa	głowa	Kopf	jfr.: Pl.: głowa; Tsjekk./Slvk.: hlava, Kr.: gláva
	słoma		Stroh	jfr.: Pl.: słoma; Tsjekk.: sláma, Kr.: slama
	młody		jung	jfr.: Pl.: młody; Tsjekk.: mladý, Kr.: mlad
or > ro	hród	grod	Burg; Schloss	jfr.: Pl.: gród; Tsjekk.: hrad, Kr./Slov.: grâd
or > ro	mróz	mroz	Frost	jfr.: Pl.: mróz; Tsjekk./Slvk.: mráz, Kr.: mraz

Grammatiske likskapar |

Bevaring av dual

Trykk på første staving

Vidtgåande overtaking av Genitiv Plural for ulike deklinasjonsklasser i Substantive av -ow

Litteratur |

Filip Rezak: Deutsch-sorbisches enzyklopädisches Wörterbuch der Oberlausitzer sorbischen Sprache. Fotomechanischer Neudruck der Ausgabe Bautzen 1920, 1. Auflage. Mit einem Vorwort von Konstantin K. Trofimowic. Domowina-Verlag, Bautzen 1987, 1150 S., ISBN 3-7420-0183-3.

Bjarnat Rachel: Sorbisch-deutsches und deutsch-sorbisches Ortsnamenverzeichnis der zweisprachigen Kreise. I. Teil: Bezirk Dresden. VEB Domowina, Bautzen 1959, 135 Seiten.

Lehrplan für Sorbisch an der Oberschule mit Sorbischunterricht. Ministerrat der Deutschen Demokratischen Republik, Ministerium für Volksbildung. Teil 4/6: Klassen 4–6, Berlin 1972, 93 S.

Begegnungssprache Sorbisch. Domowina-Verlag, Bautzen 1999.

Tobias Geis, Till Vogt: Sorbisch Wort für Wort. Reise Know-How Verlag Peter Rump, Bielefeld 2007, 190 S., ISBN 978-3-89416-381-5.

Madlena Norberg: Sind die sorbische/wendische Sprache und Identität noch zu retten? In: Sammelband zur sorbischen/wendischen Kultur und Identität (Potsdamer Beiträge zur Sorabistik ; 8) - Potsdam : Univ.-Verl., 2008. ISBN 978-3-940793-35-5

Bakgrunnsstoff |

Wikipedia på oversorbisk

Wikipedia på nedersorbisk

Sorbisches Institut: Lehrbuch des Obersorbischen

www.niedersorbisch.de (Deutsch-Niedersorbisches Wörterbuch)

Niedersorbisches Glossar (Orts- und Straßennamen, Berufs- und Ämterbezeichnungen)

Obersorbisches Onlinewörterbuch

Obersorbisches Rechtschreibwörterbuch

Institut für Sorabistik

Tastaturlayouts für Linux und Microsoft Windows 2000/XP sowie Windows 95, 98, ME

Sorbiske språk
Klassifisering:	Indoeuropeisk Slavisk Vestslavisk Sorbisk
Skriftsystem:	Det latinske alfabetet

v • d • e Slaviske språk
Austslaviske språk	kviterussisk russisk ukrainsk
Vestslaviske språk	tsjekkisk slovakisk polsk pommersk kasjubisk schlesisk sorbisk (over- og nedersorbisk)
Sørslaviske språk	bulgarsk kroatisk makedonsk montenegrinsk bosnisk serbisk serbokroatisk slovensk

搜尋此網誌