Fdzfgy

Jødedommen

Skrifter

Tanákh

( Torá · Nebiím · Ketubím )

medrásj · Mekhiltá

Haggadá · siddúr

Talmúd

Misjná · Jerusjalmí

Bablí · Toseftá

Emunót vede‘ót

Misjné Torá

Moré nebukhím

Sjulḥán ‘arúkh · Mappá

Me‘ám lo‘éz

S. jesirá · Bahír · Zohar

Gudsteneste og bøn

Tempelet i Jerusalem

synagoge · minján

sjaḥarít · musáf

minḥá · ne‘ilá · ʿarbít

Modé aní · Sjemá‘

torálesing

kaddísj · ‘amidá

prestesigninga

‘alénu

kiddúsj · hammosí

b. hammazón

habdalá

Merkedagar

det jødiske året

pesah · ‘omer · sjabu‘ót

tisj‘á beáb · seliḥót

rosj hasjaná · kippúr

sukkót · sjeminí ‘aséret

simhat Torá · hanukká

tu bisjbát · purím

Livssyklus

berít milá

pidjón habbén

zebed habbát

bar miṣvá · bat miṣvá

bryllaup

Rituelle yrke

rabbinar · ḥazzán

daján · gabbáj

sofér · sjoḥét

Daglegliv

halakhá · bet din

mat · kasjrút  sjeḥitá

mikvé · tebilá · sjabbát

tallét · tefillín

Kulturell inndeling

sefardisk · askenasisk mizrahisk · jemenittisk

italkisk · romaniotisk Beta Esrael · Bene Israel cochini · b. Menasjé

Teologisk inndeling

samaritansk

karaittisk

rabbanittisk

ortodoks · ḥasidisk

konservativ · reform

rekonstruksjonistisk

renewal · humanistisk

Abrahamittiske rel.

Jødedom  kristendom

islam  bahá’í  sikhisme

Jødiske høgtider er høgtider innan jødedommen. Høgtidene markerer sentrale tema i samhøvet mellom Gud og verda, slik som skapinga, openberring og berging. Nokre helgedagar er òg tilnytte årssyklusen i landbruket.

Dei tre valfartshøgtidene:
Tre høgtider feirar openberringa ved å minnast ulike hendingar under israelittane sin utgang av Egypt for å vende attende til Kana’an. Desse høgtidene ligg òg ved årstider som passar med viktige punkt i landbruket i Israel. Desse tre høgtidene er òg valfartshøgtider da israelittane reiste til Jerusalem for å ofre i Tempelet.

1. 
   Pesaḥ, òg kalla jødisk påske, blir feira til minne om utgangen av Egypt og fell dessutan saman med bygghausten i Israel. Dette er den einaste av dei tre valfartshøgtidene som i dag legg meir vekt på feiring heime, på sedermåltidet med lesing av Haggadáen, enn på markering i synagogen. Pesaḥ fell på den 15. nisán. Nisán er den første månaden i den religiøse jødiske kalenderen til minne om at det var i denne månaden at israelittane forlét Egypt. Frå dagtid på den 14. nisán til etter solnedgang ved utgangen av den 21. eller 22. nisán (avhengig av tradisjon) er det forbode etter halakhá å eta og eige noko slags ḥaméṣ — gjæra eller syra mat som inneheld noko av dei fem kornslaga bygg (fire- og seksradsbygg), toradsbygg, durumkveite (inkludert spelt), brødkveite (inkludert emmer) eller einkorn (og i praksis òg rug og triticale). Som førebuing til denne høgtida tek oppleitinga av ḥaméṣ og reingjeringa i praksis form av ei grundig vårreingjering.


2. 
   Sjabu‘ót, òg kalla vekefesten eller jødisk pinse, finn stad sju veker etter pesaḥ og er ei markering av Mosjé (Moses) si gjeving av dei ti boda til israelittane og markerer samtidig slutten av bygghausten og byrjinga av kveitehausten.


3. 
   Sukkót, òg kalla lauvhyttefesten, markerer minnet om israelittane si vandring i øydemarka. Høgtida blir markert ved at ein set opp småe, meir eller mindre kåteaktige, hytter («sukkót») som representerer dei daglege krypinna israelittane bygde seg på vegen gjennom øydemarka. Sukkót fell saman med frukthausten og markerer slutten på det israelske landbruksåret.

På jom kippúr, den aller viktigaste jødiske helgedagen, fastar og bed jødar som soning for syndene sine. (Måleri: Maurycy Gottlieb (1878))

Dei høge heilagdagane:

• 
  Rosj hasjaná, òg kalla jom hazzikkarón (‘minnesdagen’) eller jom teru‘á (‘sjofárblåsingsdagen’), blir ofte kalla «jødisk nyår» fordi denne dagen markerer den sjette dagen av skapingsverket. Denne dagen fell på 1. og 2. tisjré og markerer byrjinga av det jødiske sivile året. Det er òg ei bergingshøgtid og markerer byrjinga på den ti dagar lange soningsperioden som munnar ut i jom kippúr.

• 
  Jom kippúr, eller soningsdagen, er den jødiske bots- og bededagen. På denne dagen er alle religiøst myndige jødar pålagde å faste og be om tilgjeving for alle synder ein gjorde seg skyldig i i året som gjekk. Jom kippúr er den aller viktigaste høgtidsdagen i det jødiske året og den einaste av høgtidene som har like strenge helgedagsbod som sjabbát.

Mindre høgtider:

Blant fleire mindre høgtider kan nemnast ḥanukká, som feirar atterinnviinga av Tempelet i Jerusalem etter makkabearane sitt opprør mot det gresk-syriske selevkiddynastiet; og purím, som er ein karnevalliknande fest med opplesing av Esters bok og minnest korleis Estér og onkelen hennar, Mordekhái, berga dei persiske jødane da den vonde Hamán konspirerte mot dei for å utslette dei.