Fdzfgy

Ringgås
Status i verda: Livskraftig Status i Noreg: Nær truga[1] Foto frå Helgoland Foto: Andreas Trepte
Systematikk
Rike:	Animalia
Rekkje:	Chordata
Klasse:	Aves
Orden:	Anseriformes
Familie:	Anatidae
Slekt:	Branta
Art:	B. bernicla
Vitskapleg namn
Branta bernicla Linné, 1758

Ringgås (Branta bernicla) er ein fugl i andefamilien. Dette er ei lita gås, 55-66 cm lang med vengespenn på 106-121 cm og vekt på 1,2 til 2,2 kg.^[2][3][4] Ringgåsa har kort, tjukt nebb og svært kort hale. Ho er gjennomgåande mørk, men med heilt kvitt bakparti og ein kvit halsflekk. Ringgåsa har ei nær sirkumpolar hekkeutbreiing i høgarktiske område, ho er trekkfugl som overvintrar langs kystar av Nord-Amerika, Vest-Europa og Aust-Asia.

Skildring |

Det er skildra tre til fire underartar:

Branta bernicla bernicla er ei mørk form der flankane og buken er omtrent så mørk som ryggen. Hovudet og halsen er svart, med ein liten kvit flekk på kvar side av halsen. Ho hekkar på den arktiske kysten av det sentrale og vestlege Sibir og overvintrar i Vest-Europa, med over halvparten av populasjonen i det sørlege England, resten er fordelt mellom Nord-Tyskland og det nordlege Frankrike.

Branta bernicla hrota er ei lysare form med gråsvart til brun og lysgrå farger. Kroppen har ulike nyansar av gråbrunt på oversida, flankane og buken er monaleg bleikare enn ryggen og syner ein markert kontrast til oversida. Hovudet og halsen er svart, med ein liten kvit flekk på kvar side av halsen. Gjæser av denne underarten hekkar på Franz Josef Land, Svalbard, Grønland og i det nordaustlege Canada, dei overvintrar i Danmark, nordaustre England, Irland og på den atlantiske kysten av USA frå Maine til Georgia.

Branta bernicla nigricans har ein veldig kontrastrik fjørdrakt i svart og kvitt med ein jamt mørk sotbrun rygg, likeeins farga underside der det mørke feltet går lenger bak enn hos dei andre underartane, og ein framtredande kvit flekk på kroppssida, han har òg større halsflekk som dannar ein nær komplett krage. Han hekkar i det nordvestlege Canada, Alaska og austlege Sibir og overvintrar hovudsakleg på vestkysten av Nord-Amerika frå det sørlege Alaska til California, men òg nokon i Aust-Asia, hovudsakleg Japan. Nokre^[5] har splitta ut asiatiske gjæser av denne forma som ein eigen underart orientalis, men dette er kontroversielt.

Habitat |

Tidlegare var ringgåsa utelukkande ein kystfugl om vinteren, som sjeldan forlét tidevassona ved elvemunningar. I dei siste tiåra har det byrja å bruke landbruksareal litt inn i landet, beitar mykje på gras og vintersådd korn. Dette kan vere åtferd dei har lært ved å følgje andre gjæsartar. Matressurspress kan òg vere viktig i å tvinge ringgjæsene til denne endringa, ettersom populasjonen i verda blei meir enn tidobla til 400 000-500 000 ved midten av 1980-talet, moglegvis nådde bereevna for beite ved elvemunningar.

I hekkesesongen nyttar dei lågtliggjande, våt kysttundra til både hekking og beiting. Reiret er skålforma, fora med gras og dun, og ligg på ei høgd ofte ute i ein liten dam.

Ringgås i Noreg |

Ein del av populasjonen av underarten B. b. hrota hekkar på Svalbard, nokre få av same populasjonen er hekkefuglar på Franz Josef Land og nokre hekkar på Grønland. Desse fuglane av hrota overintrar i Northumberland^[6] og Danmark, totalt kan det vere så mykje som 8000 individ.^[7]

Trekket |

Ringgås av underarten bernicla i flukt

Foto: Thomas Kraft

Ringgåsa er korkje hekkefugl eller overvintrar i fastlands-Noreg. Men hrota trekkjer dels over Sør-Noreg. Vårtrekket startar frå Danmark, vanlegvis mot slutten av mai og går i hovudsak langs kysten av Vestlandet, vidare over hav i retning Svalbard. Nokre held deretter fram til Franz Josef Land eller Grønland. Somme fuglar i denne trekkruta har blitt registrert over land frå Oslofjorden til Sogn. Eit individ som vart spora med satellittsendar viste seg å flyge ca. 2400 kilometer frå nordvestlege Danmark til Svalbard 30. til 31. mai 2011 med reisetid på 30 timar. Det er ei gjennomsnittleg fart på 80 km/t, toppfarta var 127 km/t.^[8] Etter 8 dagar tok same gåsa fatt på siste strekket til Grønland, ein tur som tok ca. 27 timar.^[9]

Ringgåsegg

Nominatforma bernicla trekkjer i stor grad langs Austersjøen mellom Sibir og Nordsjø-landa. Fuglar av denne underarten blir relativt ofte observert i Noreg under trekket, både vår og haust, til dømes var det registrert 20 observasjonar i 2010.^[10] Den amerikanske og austasiatiske forma nigricans er ein svært sjeldan gjest i Noreg.^[11][12]

Ringgåsa er ein av artane som vert omfatta av avtalen om vern av afrikanskeurasiatiske trekkjande vassfuglar, AEWA.

Kjelder |

Referansar |