Lars Vegard
| Lars Vegard | |
 | |
| Fødd | 3. februar 1880 Vegårshei |
|---|---|
| Død | 21. desember 1963 |
| Nasjonalitet | Noreg |
| Yrke | fysikar, politikar, professor |
| Institusjonar | Universitetet i Oslo |
| Alma mater | Universitetet i Oslo |
| Medlem | Det Norske Videnskaps-Akademi |
Lars Vegard (fødd 3. februar 1880 i Vegårshei, død 21. desember 1963 i Oslo) var ein norsk fysikar og polarlysforskar.
Han er særleg kjent for arbeidet med å kartlegge fargespektrumet til nordlyset.[1] Spektralfordelinga gjev igjen opplysningar om samansetnaden av atmosfæren i nordlyshøgda. Vegard var den første som påviste at nordlysspektra inneheld informasjon om temperaturen til den gassen som sender ut lyset.
Vegard var den første som eksperimentelt påviste at òg hydrogen-emisjonar opptrer i nordlyset. Dette skjedde i 1939 etter fysiske observasjonar. I 1948 fann han dopplereffekten i hydrogenlinjene til nordlyset. Han publiserte 180 vitskaplege arbeid før han døydde.
Vegard tok examen artium i 1899 ved Ragna Nielsens skole og vart cand. real. i 1905 ved Det Kongelige Frederiks Universitet i Oslo.[2] I 1906 og 1907 var han assistent for Kristian Birkeland og hjelpte til med å handsame resultat frå nordlysobservasjonane til Birkeland. I 1908 fekk han forskingsstipend og studerte elektrisitet hos J. J. Thompson i Cambridge.[2] Hausten 1909 drog han vidare til Leeds og studerte røntgenstråling hos William Henry Bragg. I 1910 vart han amanuensis ved universitetet i Oslo. I 1911 drog han til Würzburg og Wilhelm Wien, som same haust vart tildelt nobelprisen i fysikk. I Würzburg eksperimenterte Vegard med anodestrålar (positive stråler) og skreiv avhandlinga Über die Lichterzeugung in Glimmlicht und Kanalstrahlen.[3] Han vart dr. philos. på avhandlinga i Oslo i 1913.[2] Same år vart han utnemnt til dosent ved universitetet, ei stilling han hadde til 1918 då han overtok professoratet i fysikk etter Kristian Birkeland. Vegard heldt på professoratet til 1952, då det vart overtatt av Roald Tangen.
Vegard var òg lokalpolitikar og representerte Venstre i Aker kommunestyre. Det står ei byste av han ved Vegårshei Sparebank.[4] Eit portrett av han, måla av Henrik Sørensen, henger i foajeen i fysikkbygningen på universitetet i Oslo.
Verv og utmerkingar |
Det Norske Videnskaps-Akademi, innvalt 1914- Initiativtakar til opprettinga av nordlysobservatoriet i Tromsø 1928
- Det norske institutt for kosmisk fysikk i Oslo, styreformann 1928–35 og 1939–55
- Den internasjonale fysiske union, visepresident 1932–40
Fridtjof Nansens belønning for fremragende forskning, 1934- Dekan mat.nat.-fakultetet, 1937-41
St. Olavs Orden, 1952
Kjelder |
Denne artikkelen bygger på «Lars Vegard» frå Wikipedia på bokmål, den 28. mai 2013.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
Alv Egeland, Bjørn Pedersen og Johs. G. Torstveit (2008). Lars Vegard - Mennesket, forskeren og læreren. Bokbyen forlag. ISBN 978-82-92920-03-9.
Helge Kragh (2009). «The Spectrum of the Aurora Borealis: From Enigma to Laboratory Science». Historical Studies in the Natural Sciences (engelsk). 39 (4): 377-417. ISSN 1939-1811.
↑ Lars Vegard. (27.02.2013) I Store norske leksikon. Henta frå: http://snl.no/Lars_vegard
↑ 2,02,12,2 Lars Vegard i Norsk biografisk leksikon
↑ Lars Vegard (1912). «Über die Lichterzeugung in Glimmlicht und Kanalstrahlen». Annalen der Physik (tysk). 344 (11): 111-169.
↑ «Lanserte bok om Lars Vegard». Tvedestrandsposten. 20. juni 2008. Parameteren|besøkdsato=er ikkje støtta av malen. (hjelp)
|
